توانایی ابراز عواطف و ابراز خود به نحوی مفید و سازنده ابراز وجود نامیده می شود. به تعبیری دیگر، ابراز وجود به معنای ابراز احساسات، عقاید، تفکرات و دفاع از حقوق شخصی به شیوه ای سازنده است. به منظور شفاف کردن هر چه بیشتر این تعاریف بهتر است آن ها را تاحدی تحلیل کنیم.
اعتبار هدیه بگیرید و مشارکت کنید
با اعتبار هدیه، از خدمات ویژه استفاده کنید
در بازارکار حسابداری و مالی بدرخشید
خدمات مالی و حسابداری خود را معرفی کنید
در تحلیل این تعاریف موارد زیر مشخص می شوند:
الف) توانایی بیان احساسات، یعنی فرد بتواند احساسات خود را بپذیرد؛ احساساتی نظیر صمیمیت و... و بتواند آن ها را عنوان کند.
ب) توان بیان آشکار عقاید و افکار خود مانند بیان باور های مخالف، برخورداری از موضعی مشخص، حتی اگر به لحاظ عاطفی دشوار باشد.
ج) توانایی ایستادگی به منظور احقاق حقوق خود، یعنی عدم اجازه به دیگران برای نادیده گرفتن افکار یا امتیاز گرفتن از فرد.
واکنش انسان‌ها در برابر کار اشتباه دیگران و یا ضایع شدن حقشان را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد: سلطه‌پذیری، خشم، ابزار وجود.
برای اینکه این سه نوع واکنش را به‌طور کامل متوجه شویم با یک مثال توضیح می‌دهیم:
فرض کنید شما می‌خواهید مطالعه کنید؛ ولی یکی از دوستان شما با هرافی زیاد مانع درس خواندن شما می‌شود.
واکنش اول یعنی منفعلانه و سلطه‌پذیر با ظاهری آرام اما باطنی بی‌قرار:
شما هیچ تذکری به دوستان نمی‌دهید ولی به خودتان فشار می‌آورید و زیر لب غر می‌زنید یا آه می‌کشید. این نوع واکنش نوعی خشم بر علیه خود است و افرادیکه این واکنش را دارند، احساس مسلط‌بودن به دنیا را ندارند و اغلب ناراحت هستند و یا حتی رگه هایی از افسردگی دارند.
در واکنش دوم یعنی خشمناکی و پرخاشگری:
شما به دوستتان برمی‌گردید و با صدای بلند و جملات تخریبی از او می‌خواهید که ساکت شود. به‌طور مثال با صدای بلند می‌گویید: تو اصلاً درک نداری! من دارم درس می‌خوانم ساکت باش و ...
اما واکنش صحیح و یا واکنش سوم، ابراز وجود میباشد:
ابراز وجود شامل توانایی بیان احساسات، عقاید، افکار خود و دفاع از حقوق خود و روش غیر مخرب است. ابراز وجود باید به صورت کلامی و هم غیرکلامی باشد.
در ابراز وجود کلامی می‌توان از فرمول زیر استفاده کرد:
وقتی که + عمل اشتباه دیگران + احساسات از عمل اشتباه دیگران + نتیجه + درخواست
در مورد مثال مذکور می‌توان گفت وقتی که + من در حال درس خواندن هستم و شما صحبت می‌کنید واقعاً ناراحت می‌شوم + و نمی‌توانم مطلبی را که می‌خوانم متوجه شوم+ اگر امکان دارد صحبت نکنید، ممنون می‌شوم.
باید مواظب بود تا در بیان کار اشتباه فرد به او توهین نشود. مثلاً نمی گوییم وقتی تو اینقدر بی‌فکری و یا از جملات مطلق استفاده نکنیم! یا اینکه مثلاً بگوییم «تو همیشه حرف می‌زنی».
اما ابراز وجود غیرکلامی از کلامی مهمتر است. فرض کنید شما ابراز وجود کلامی را با صدای بلند و حالت چهره عصبانی انجام دهید. این ابراز وجود نفوذ خود را نخواهد داشت. پس بیان غیرکلامی ما شامل تن صدا، حالت چهره، حرکات دست، شیوه ایستادن یا نشستن نباید حالت منفعلانه و یا پرخاشگرانه داشته باشد. اگر ابراز وجود کلامی با صوتی لرزان و سر پائین افتاده انجام دهید باز کارایی ندارد.
می‌توان سه واکنش مطرح شده را در یک طیف به صورت زیر ترسیم کرد.
سلطه‌پذیر (منفعل) ابراز وجود پرخاشگری
1- پرخاشگرانه: در این نوع ارتباط فرد با تهدید کردن و تضییع حق دیگران توهین آمیز برخورد می کند.
2- منفعلانه: دراین نوع ارتباط فرد با عذر خواهی افراطی و کوچک انگاری خود تمامی افکار، احساس ها و حقوق شخصی خود را به نفع طرف مقابل نادیده می گیرد.
3- ابراز وجود: ابراز وجود گونه‌ای از ارتباط است که در آن هر احساسی به جز اضطراب به راحتی ابراز شده و نتیجه آن حرکت به سوی اهداف و مقاصد شخصی بدون ضایع کردن حق دیگران است.
در دین اسلام مظلوم واقع‌شدن و سلطه‌پذیر بودن به شدت نهی شده است.
امام علی(ع) می‌فرمایند: "کمرویی با محرومیت قرین است" و در جای دیگر بیان می‌کنند: "زیانکارترین مردم کسی است که بتواند حق را بگوید و نگوید."
با رشد مهارت ابراز وجود می‌توان:
- جلو پایمال شدن حقوق خود را گرفت.
- تقاضاهای نامعقول دیگران را نپذیرفت و قدرت نه‌گویی پیدا کرد.
- رفتار دیگران را نسبت به خود تغییر داد؛ چون ما به دیگران می‌گوییم چگونه با ما رفتار کنند، اگر سلطه‌پذیر باشیم مدام کارها روی سر ما خراب می‌شوند.
- از تعارضات پرخاشگرانه غیرضروری خودداری کرد.
- از دیگران درخواست‌های معقول نمود.
رُک صحبت‌کردن را تمرین کنید و با انتقادها و شکایات احتمالی روبرو شوید؛ مثلا:
- متشکرم، نمی‌توانم به این میهمانی بیایم؛ باید کار دیگری انجام دهم.
- شاید بعضی وقت‌ها حق با تو باشد ولی من در این مورد با شما موافق نیستم .
- من می‌دانم شرکت من برای شما مهم است اما واقعاً نمی‌توانم.
- متوجه مشکل شما هستم ولی کاری که از من می‌خواهید اخلاقی نیست و نمی‌توانم انجام دهم .
با جملات کوتاه و تکراری ابراز وجود کنید و به جای توضیح‌دادن، جمله را مدام تکرار کنید.
مثلاً می‌گویید متشکرم نمی‌توانم در این مهمانی شرکت کنم، باید کار دیگری انجام دهم، ممکن است از شما توضیح بخواهند که کارت چیه، شما به جای توضیح در مورد کار، دوباره جمله را تکرار کنید.
مهارت ابراز وجود، توانمندی های بالقوه ی شخص را نمایان می کند و در نهایت سبب رضایت از خویش و افزایش عزت نفس می شود.
منبع:
- مهارت مدیریت هیجان
- میگنا
ثبت نام و عضویت میز کار
