سواد عاطفی (چگونه احساسات خود را بیان کنیم )  

بیان احساس/عمل یک حکم تک جمله ای راجع به احساسی است که در نتیجه عمل شخص دیگر در ما ایجاد می‌شود. بیان دیگری از این رهنمود چنین است: «وقتی تو آن عمل را انجام دادی، من چنین احساسی کردم». خیلی ساده است، نه؟ شما از این طریق به دیگری می‌گویید که در اثر فلان رفتار او چنین احساسی در شما به وجود آمده است. به این ترتیب وقتی که ماجرا را به دور از هرگونه قضاوت و تفسیر بیان می‌کنید، از سرزنش طرف مقابل اجتناب کرده مانع از موضع گیری دفاعی او می‌شود. یک بیان احساس/ عمل به سادگی می‌گوید که عمل یک فرد باعث ایجاد احساسی خاص در دیگران می‌شود.

در روابط انسانی مبتنی بر سواد عاطفی هیچ واقعه احساسی وجود ندارد که کوچک و بی اهمیت تلقی شود. در واقع، همیشه به محض بروز این گونه ماجراهای عاطفی است که به عدم ایمنی عاطفی یا بی‌عدالتی های مکرر موجود در یک رابطه انسانی پی می‌بریم.
بیان احساس/ عمل نشان می‌‌دهد که چگونه یک عمل منجر به یک احساس خاص می‌شود. رد و بدل کردن مجموعه‌ای از این نوع بیان احساس/ عمل ها، به گونه ای موثر و چشمگیر بر اختلافات عاطفی اثر می‌گذارد.دلیل این امر آن است که بیان احساس/ عمل در واقع وسیله‌ای برای تجزیه و تحلیل درگیری ها و اختلافات بین آدم هاست.

از این طریق هر اختلاف و کشمکشی به دو بخش تجزیه می‌شود: بخش اول، آنچه اتفاق افتاده، و بخش دوم، احساس شما در قبال آنچه رخ داده است.
 اولین اشتباه احساس/ عمل: مخلوط کردن عمل با انگیزه
بعضی اوقات به جای آن که فقط عمل شخص را بیان کنیم، مثلاً بگوییم:
وقتی که تلفن را قطع کردی.
قضاوت یا تفسیری را نیز به آن می‌افزاییم و مثلاً می‌گوییم:
وقتی که تو با عصبانیت و خشم تلفن را قطع کردی.
در این بیان های احساس/ عمل، فرد به جای آن که عمل طرف مقابل خود را به سادگی بیان کند آن را تفسیر می‌کند و دلایلی را نیز برای آن‌ها عنوان می‌کند(تحقیر کردن، بی ارزش کردن).

 دومین اشتباه احساس/ عمل: اشتباه گرفتن حس با اندیشه.
اشتباه دیگری که در هنگام بیان یک احساس/ عمل ممکن است رخ دهد این است که به جای بیان احساس خود به حدس و گمان متوسل شویم. یعنی به جای این که احساس خود را بیان کنیم، اندیشه خود را بازگو کنیم.
 سومین اشتباه احساس/ عمل: نادیده گرفتن شدت و عمق یک احساس.

هر احساس اولیه از نظر شدت و عمق ممکن است به گونه‌های مختلف تجربه شود. دامنه خشم می‌تواند از رنجش تا عصبانیت شدید گسترده باشد، دامنه لذت می‌تواند از خشنودی و رضایت تا شور و سرمستی باشد، یا دامنه ترس می‌تواند از دلشوره و نگرانی تا وحشت وسعت داشته باشد، و عشق نیز می تواند از مهر و محبت آغاز شده تا نوعی دلبستگی عمیق عاطفی ادامه داشته باشد. ما در هنگام صحبت از تجارب حسی و عاطفی خویش اغلب تمایل داریم که آنها را یا خیلی بیش از حد واقعی یا خیلی کمتر از حد واقعی جلوه گر سازیم و این موضوع مانع از درک واقعی آنها می‌شود و سردرگمی و ابهام پدید می‌آورد.

بعضی اوقات لازم است که به کسی کمک کنید تا او بتواند احساس خودش را در مورد عملی که شما انجام داده‌اید تشریح کند برای توفیق در این کار، باید از هر گونه قضاوت و اتهام اجتناب کنید و فقط تلاش کنید تا آنچه او می‌‌گوید در قالب همان الگوی احساس/ عمل در آورید. به ویژه مهم است که با دقت به حرفهای طرف مقابل خود گوش کنید و احساسات او را درک نمایید. این روش باعث می‌شود که دیگران بدانند که برای آن‌ها ارزش قائلیم. به هر حال قالب‌ریزی کردن مکالمات به شیوه بیان احساس/ عمل، زمینه عاطفی دیگری در اختیار مردم قرار می‌دهد تا از طریق آن راحت‌تر بتوانند مشاجرات خود را سر و سامان دهند.

منبع:

مقاله " +1+1 سواد عاطفی= بی نهایت (راه سوم)"، دکتر احمد حلت   
گروه کلید