سواد بصری چیست؟  

بسیاری بر این باورند که سواد بصری نیازی به آموزش ندارد، درحالیکه این آموزش در ارتباط با سواد کلامی کاملاً ضروری است.
بحث سواد بصری مفاهیم جدیدی را مطرح نمی کند و از جهتی بحثی است قدیمی که متاسفانه در چندین دهه گذشته در کشور ما سوی سکوت و فراموشی رفته است. همه هنرها زبان و سواد خاص خود را دارند و با زبان خود مفاهیم زندگی طبیعت و افلاک را به خوبی بیان می کنند و ارتباط انسان ها را از طریق چنین بیان و زبانی بسیار گسترده آسان و زیبا و متحول می سازند و اهمیت و لطف هنرها در همین است که با بیان ویژه، زیبا و لطیف خود وجود روحانی و پنهان، مفاهیم را بر انسان نمودار می کنند.

همان طور که گفته شد چنین زبان و پیامی مدتی است از ذهن جامعه ما دور شده و نه تنها سواد و بیان بصری که زبان های دیگری چون بیان موسیقیایی، نمایشی و غیره نیز سرنوشت مشابهی پیدا کرده اند و تنها زبان ادبی است که به دلایل گوناگون جای خالی زبان هنرهای دیگر را در جامعه ما به خود اختصاص داده است.

تعریف سواد بصری گستردگی خاص خود را نیز دارد و نمی توان در این فرصت یک ساعته محدود و معین، درباره جوانب متعدد آن بحث و گفتگو کرد تا درک درستی از چگونگی آن به وجود آید درست مثل آن است که برای کسانی که شناختی از کشورمان ایران را ندارند، بسیار آن را کم شرح دهیم. طبیعی است که چنین توصیفی جامع و مفید نخواهد بود و مطلوب هدف ما نخواهد شد. اما به هر حال سواد بصری مبحث دامنه داریست در درون خود شاخه ها، رشته ها و بخش های مختلفی را دارد و بدون اشاره به همه این جوانب حق مطلب ادا نخواهد شد و امیدوارم با توضیحات گذرای خود چشم اندازی مقدماتی مفیدی را معروض بدارم.

سواد بصری به‌معنای فهمیدن معنای تصویر، یکی از مهارت‌های مهم انسان است. این توانایی با عمل دیدن پرورش می یابد در ضمن این که پیوند میان تجربیات بینایی با تجربیات سایر حواس، ذخیره‌های ذهنی فرد را در خوانش اثر و درک معنای تصویر غنی تر می سازد. "سواد بصری" به این مهارت انسانی در فهم و ترجمه تصویر اطلاق می شود. البته این درک عموماً از نوع آگاهانه است و گونه‌های مختلف بازنمایی تصویری و قواعد بصری برای درک عملکرد و معنی آنها، در حیطه دانش سواد بصری قرار می گیرد.

امروزه "سواد بصری" زمینه مطالعاتی بین رشته ای شده است که تخصص‌های متنوعی در پیش برد و مطالعات آن مشارکت می کنند از جمله : علوم شناختی، روانشناسی، جامعه‌شناسی، تاریخ هنر، نقد، آموزش، نشانه شناسی، طراحی گرافیک، علوم رسانه ای و فلسفه. اکنون دراین زمینه مطالعاتی به حوزه‌های گوناگونی توجه می‌شود که در ظاهر رابطه مستقیمی با هنرهای تجسمی ندارند اما در خوانش اثر تجسمی مؤثر هستند. گستره سواد بصری نه تنها سواد رسانه ای را در بر می گیرد بلکه از آن فراتر رفته و تعاملات انسانی و ارتباطات غیر کلامی را در چارچوب خود جای داده است. مثلاً بسیاری از مفاهیم که در ارتباطات روزانه از طریق حالات صورت، دستها و بدن به فرد مقابل منتقل می‌شود در سواد بصری هم قابل بررسی و تحلیل است.

منابع:

مقاله "تأثیر دوره آموزشی سواد بصری در تجزیه و تحلیل تصاویر آموزشی"، جمعی از نویسندگان
 مرتضی ممیز
هزار و یک بوم
ویکی پدیا